27. Pam Jenoff "Dziewczyna komendanta"

Jestem na świeżo po przeczytaniu książki, właśnie zamknęłam PDFa. I właściwie mam o niej do powiedzenia jedno:

Boru i Jeżu, co za chała.

W telegraficznym skrócie: po przeczytaniu, o czym ta książka jest, wiedziałam, że nie będzie dobrze. Jednak jestem małym, głupim masochistą i po męczarniach jakie przeszłam z "Jeźdźcem miedzianym" (a które opisałam tutaj) uznałam, że nie spotka mnie nic gorszego. Cóż, spotkało. 

Dziewczyna komendanta opowiada o wojennych losach Żydówki, Emmy Bau, w okupowanym Krakowie. Emma, która dzięki ruchowi oporu (jakiemu? Tego nie wiadomo, ale RUCHOWI OPORU) uciekła z getta i  ukrywa się u Krysi, krewnej swojego męża, też działającego w tym ruchu Jakuba. Pod fałszywym nazwiskiem podejmuje pracę jako sekretarka w biurze komendanta krakowskiej policji, Georga Richwaldera. By zdobyć informacje, nawiązuje z nim romans. Niby nic strasznego, w końcu mniej więcej o tym samym jest chociażby wcale niezły film Czarna księga. Z tą różnicą, że Czarna księga ma jeszcze jakiś sens i stara się trzymać faktów, natomiast Dziewczyna komendanta już nie. 

Niby romansidło, więc nie powinnam się dziwić, że książka jest bezdennie głupia, ale ja naprawdę byłam zaskoczona poziomem głupoty. To jest tak złe na tak wielu poziomach, że nawet nie wiem, od czego zacząć. Może od ostrzeżenia, żebyście nawet trzymetrowym kijem tego dzieUa nie ruszali?

Książka ma jeden podstawowy problem. I nie, nie jest nim pomysł, bo wydaje mi się sam w sobie interesujący. Problemem jest to, że pani Jenoff reseach ograniczyła do ogarnięcia wojennej mapy Krakowa. Reszta leży i kwiczy. Logika i realia siedzą w emokątku i tną się suchą bułką, mówię wam. To znaczy jeszcze nie mówię, teraz powiem, w punktach. 

1. Daty - to takie trudne

Pani Jenoff kompletnie nie obchodzi chronologia, co tam, rok w tę czy we w tę, miesiąc tu, miesiąc tam, co to zaszkodzi romantycznej historii? 

Ano zaszkodzi. 

Bo jak to czyta ktoś z jakąkolwiek wiedzą historyczną, to pierwszego headdeska zaliczy przy wspomnieniu o tym, że wojna w Polsce zaczęła się po południu. Drugiego przy wspomnieniu o tym, że kampania wrześniowa trwała dwa tygodnie. Ba, zaliczy również trzeciego headdeska przy pomyłce z datą, która dotyczy zajęcia czeskich Sudetów. No błagam, to można przecież ogarnąć na głupiej Wikipedii (a ja nawet do swoich opek sprawdzam daty w poważnych książkach...). Może powinnam przybrać jakiś hamerykańsko brzmiący pseudonim, zebrać do kupy wszystkie pomysły na historyczne romanse, zapisać wszystko jak leci bez żadnego researchu i lecieć do wydawnictwa? Znak wydaje nawet Katarzynę Michalak, więc i mnie wydadzą. Zobaczycie, tak zrobię. Będzie o mnie głośno. Polsko, Samatha Broz de Tito-Smith z męża Boston-Massachusetts nadchodzi!  Pani Jenoff się udało, to mnie też musi! 

2. Miejsca - to jeszcze trudniejsze

Zonk jest jeden, ale za to podstawowy. Otóż, nasza bohaterka jako Anna, zatrudnia się do pracy w biurze komendanta, które mieści się na Wawelu... NOPE, Wawel był siedzibą Hansa Franka. Biura i Gestapo znajdowały się na ulicy Pomorskiej, tak twierdzą nawet Internety. Ale kto by się tym przejmował, przecież średniowieczny zamek jest takim w cholerę romantycznym tłem dla romansu! Biura? Jakaś randomowa ulica Pomorska? Too mainstream. 

Mniejszym zonkiem, ale też wyjątkowo głupim, jest getto krakowskie. Bo, wyobraźcie sobie, uciec z getta to buła z masłem. Posmarowana śmietaną i posypana cukrem do tego. Wystarczy w nocy przecisnąć się przez wyłom w murze i siup! nie złapie cię żaden patrol. O, ewentualnie, drucie kolczastym pod napięciem czy wartownikach nie wspominając. Bo jak Żyd ucieka z krakowskiego getta w książce pani Jenoff, to wszystkie patrole, druty i cała reszta puf! wyparowują. Aż dziw bierze, że do końca książki ktokolwiek w tym getcie został.

3. Realia - to jest bardzo, bardzo, bardzo trudne

Ja nie wiem, co brała, co czytała i co oglądała pani Jenoff, kiedy smarowała te cuda wianki. W każdym razie chyba ograniczyła się do relacji amerykańskich żołnierzy, którzy całą wojnę spędzili na amerykańskim wybrzeżu pilnując emigrantów. Wzięła by kobieta chociaż obejrzała pierwszy z brzegu film. Książka wyszła w 2007 roku, a w 2002 wyszedł choćby Pianista. Że o Liście Schindlera nie wspomnę. 

Ale po co?

W związku z tym, że pani Jenoff uznała, że research jest dla słabych, w książce mamy nagromadzenie prawdziwych kwiatków. Do moich ulubionych należą wiecznie otwarte i dobrze zaopatrzone sklepy, do których można pójść o każdej porze dnia i nocy, a dostanie się wszystko, czego potrzeba. I nawet nie będzie się w kolejce stać! Zaszczytne drugie miejsce na prywatnej liście hitów z Dziewczyny komendanta zajmuje opis targu. Targ jest duży, tłoczny i również można kupić na nim wszystko. Ba, można powybrzydzać, że ta kapusta to, panie tego, chyba cuś nieświeża, a mięsko też coś pośmiarduje, więc daj pan świeże! Ba, lepiej! Na takim targu w Krakowie można, drogie dzieci, kupić pomarańcze. I to kilka gatunków. Zapewne to te sławne pomarańcze, co rosną w sadach pod Krakowem. 

Słyszeliście o sadach pełnych pomaranczy pod Krakowem?

Nie?

Ja też nie. No właśnie. 

Te pomarańcze to jakiś debilny leit motiv tej książki. W ogóle widać, że autorka pojęcia nie ma, co się w tych czasach jadało i jak się jadało. Bo nie dość, że Emma-Anna kupuje te nieszczęsne pomarańcze na kilogramy, to wyciska je na soki, które pije do śniadanka. No błagam. A Łukaszowi, dziecku, którym się zaopiekowała, codziennie serwuje płatki na mleku. Płatki na mleku. Czulent zaś nazywa zupą. ZUPĄ. 

Nie umiem tego inaczej skomentować

Inną jeszcze kwestią jest kwestia okupowanego miasta w tej książce. Godzina policyjna, na przykład, wspomniana jest raz. Ani słowa nie ma o patrolach, o wojsku, o niczym. Opisy getta też są prawdziwie cudne. No tak, getto brudne, pracować trzeba ciężko, ale w sumie to nie ciężej niż się pracowało przed gettem. A wieczorem, całą grupą, idziemy na szabasowe spotkanie, na którym będziemy się zajadać słodkościami i śpiewać piosenki. Tak. NA BANK. 

Co więcej, pracę w biurze Emma-Anna dostaje bez najmniejszego problemu. Niby możemy to wytłumaczyć zauroczeniem Richwaldera, ale, c'mon, nikt jej ani razu papierów nie sprawdził? 

Ciekawą kwestią są też konspiracyjne spotkania w kawiarni. Bo ruch oporu, w osobie jego przywódcy Alka i Emmy-Anny, spotyka się na kawkę w kawiarni. I tak sobie nasi bohaterowie głośno gaworzą, ploteczki i informacje wymieniają, nawet dokumenty przekazują. Bez skrępowania, głośno i wyraźnie. To akurat trochę casus kawiarnianych spotkań konspiratorów z Czasu honoru. Ale to akurat nie jest dobry wzór do naśladowania. Pamiętajcie: jak was najdzie ochota na wojenne opko, nie każcie bohaterom chodzić do kawiarni i głośno napier... mówić: HEJ, HEJ, JESTEŚMY Z KONSPIRACJI, WŁAŚNIE UKRADLIŚMY SUPERWAŻNY DOKUMENT! 

W Dziewczynie komendanta aryjski Kraków w ogóle żyje jakby wojny nie było. Tam się naprawdę nic nie dzieje. Nie słyszy się o sabotażu, o akcjach ruchu oporu, o niczym dosłownie. Może też dlatego, że cała akcja książki opiera się na schemacie poszłam-przyszłam-wyszłam-zrobiłam? 

4. Charaktery? IMPOSSIBRU! 

Emma-Anna jest, sorry Winnetou, płytka jak kałuża. Nie ma to-to za bardzo życia wewnętrznego, chociaż autorka bardzo stara się, by romans z przystojniakiem Richwalderem wzbudzał w tej antypatycznej kukle jakiekolwiek emocje. Niestety, wychodzi sztucznie. Bo jak tu jej wierzyć jej narzekaniom, że ma trudno, skoro wszystko przychodzi jej bez większego trudu? A rozterki wynikające z tego, że ze względu na dobro ruchu oporu będzie zdradzać męża? Niby są, a tylko wkurzają. Bo jak mają nie wkurzać skoro, gdy przychodzi co do czego, to Emma-Anna radośnie wskakuje Richwalderowi do łóżka, bo to przeca taki czuły misio-pysio? I seks lepszy niż z mężem? 

Właśnie, Richwalder. Ten to dopiero jest charakter! Nie wiemy o nim nic prócz tego, że jest dobrze zbudowany, przystojny i kochał swoją zmarłą żonę, a teraz kocha Emmę-Annę, bo Imperatyw Autorski mu tak kazał. No po prostu idealny na trólawera. W ogóle jakakolwiek inna postać niż Emma-Anna jest płaska jak naleśnik i występuje tylko po to, by stanowić tło dla głównej bohaterki. Jej mąż, Jakub, definiowany jest przez swoje zaangażowanie polityczne, A Krysia przez swoją dobroć. Szwarccharakterami powieści są Żydówka Marta i koleżanka Emmy-Anny z pracy, Małgorzata. Pierwsza dlatego, że miała czelność być zauroczona mężem głównej bohaterki, a druga dlatego, że śmiała cieszyć się z tego, że ma pracę, profaszystowska świnia jedna. 

Co więcej, Pam Jenoff ma bardzo mierny styl. Pełno w tej książce powtórzeń, zdań prostych, nieskomplikowanej i powtarzalnej akcji (jeden rozdział=jeden dzień). Narracja pierwszoosobowa wyraźnie autorce nie idzie, ponieważ, jak niektóre blogerki, ma ona tendencję do opisywania krok po kroku śniadanek, porannych czynności i innych dupereli, natomiast kiedy pełen nadziei czytelnik już myśli, że dostanie jakąś sensowną akcję, to okazuje się, że bohaterka musi wyjść do domu, BO TAK. Zupełnie, jakby Jenoff nie wiedziała, co dalej napisać. W ogóle nie umie zbudować napięcia, przemyślenia bohaterów też są przesadnie odrealnione, a od patriotycznych gadek o bohaterskich konspiratorach też wali sztucznością tak, że zęby bolą w czasie czytania. Jest to romans, więc spodziewalibyśmy się jakiś porywów serc, napięcia erotycznego czy czegokolwiek w tym guście, ale na to też nie ma co liczyć. Napisanie jakiejkolwiek sceny erotycznej jest ponad siły autorki, więc nie wychodzi poza etap namiętnych pocałunków. Chociaż z drugiej strony może to i dobrze, bo z takim warsztatem to bałabym się idiotyzmów w stylu wyskakującego z portek penisa tak jak w "Pięćdziesięciu twarzach Greya". 

Rozwiązanie akcji i (teoretycznie) budowanego napięcia pod tytułem "och, którego faceta wybierze Emma?" jest tak głupie i tak nierealne, że aż mi się śmiać chciało. Już niektóre harlekiny z serii Faktu mają lepsze zakończenia niż ta książka, wierzcie mi. Aż zaczęłam w pewnym momencie mamrotać pod nosem "umrzyj, idiotko", ale to pewnie dlatego, że moje nerwy były na wyczerpaniu. A co to za rozwiązanie akcji właściwie, zapytacie. Odpowiem: nie wiesz, co zrobić z bohaterem? Zabij go w najgłupszy z możliwych sposobów, a później pieprznij pięć stron patetycznych rozważań o życiu i nadziei, zrób wyciemnienie, zostaw otwarte zakończenie, a potem leć do wydawcy. TERAZ, NATYCHMIAST tekst do drukarni! Zanim dotrze do ciebie, że to strasznie głupie! 

DzieUo pani Jenoff otrzymuje ode mnie 1 punkt na 10 możliwych, ponieważ pomysł był dobry, tylko że go zmarnowała. 

Uroczyście obiecuję nie tykać żadnych historycznych ksioopek do czasu publikacji książki o powstaniu warszawskim autorstwa pani Michalak. Nie żartuję. 

Pozdrav,