03. Nikolai Müllerschön „Czerwony Baron”

Dziś po raz pierwszy film! 

               I przepraszam, że znowu historycznie. Obiecuję, że w przyszłym tygodniu napiszę o czymś bardziej „dla każdego”.

             Chcę wam przez jakiś czas po prostu poopowiadać, jak wspaniałe jest europejskie kino, którego jestem wielką entuzjastką (ale nie jestem hispterem!)

             Na początek jednak notka historyczna: Czerwony Baron to przydomek nadany Manfredowi von Richthofenowi, niemieckiemu lotnikowi z czasów I wojny światowej, który słynął z tego, że latał pomalowanym na czerwono samolotem ( i wrogowie myśleli, że to jakaś pani pokroju Joanny d’Arc, gdyż tylko kobieta – według nich – mogłaby sobie na coś takiego pozwolić – autentyczna historia!).  Był to też pierwszy wojenny „celebryta”, wykreowany przez niemiecką propagandę na półboga - i uwierzcie mi – uwielbiał to! Jego eskadra, Jasta 11, nazywana była „Latającym Cyrkiem Richthofena”.

             A prywatnie dodam, że Baron, już od lat kilku, jest moim idolem. Pewnego dnia w pewnej Bardzo Znanej Sieci Księgarń zobaczyłam nęcącą, czerwono-pomarańczową okładkę cieniutkiej książeczki – „Wspomnień Czerwonego Barona”. Na okładce widniało zdjęcie pewnego Bardzo Przystojnego Pana w niemieckim paradnym mundurze. Przeczytałam notkę z tylnej okładki i już wiedziałam, że muszę to mieć. Jadąc tramwajem do domu, pochłonęłam pierwszy rozdział i absolutnie się zakochałam. Kolejne lata spędziłam na tłumaczeniu niemieckich historycznych stron internetowych, niemieckich urywków pamiętnika (polskie „Wspomnienia…” to niestety wersja niepełna!) i generalnie czytaniu podręczników o historii Luftwaffe. A zdjęcie z okładki – w oryginalnej, monochromatycznej wersji – ciągle jest na wyświetlaczu kolejnych moich telefonów komórkowych. Zakupione „Wspomnienia…” zaś są tak zaczytane, że boję się, że się rozpadną.

             Kiedy innego pięknego dnia, w programie TV przeczytałam, że dziś telewizyjna premiera filmu pod tytułem „Czerwony Baron”, pomyślałam, że dobrze byłoby go obejrzeć. Ale dopiero gdy sprawdziłam obsadę stwierdziłam, że film muszę zobaczyć koniecznie, inaczej się skręcę. Dlaczego? Dlatego:

Manfred von Richthofen – Matthias Schweighöfer

Werner Voss – Til Schweiger

Lothar von Richthofen – Volker Bruch

Roy Brown – Joseph Fiennes

Schweiger, Fiennes, Schweighöfer i Bruch w jednym filmie! Nie mogłabym sobie odmówić, nie mogłabym przegapić!

 

             Teraz zacznę pogadankę o filmie jako takim. Od razu mówię – lubię go, ale nieco mnie rozczarował. Rozczarowuje za każdym razem, gdy go oglądam, zupełnie tak, jakbym spodziewała się innego rozwiązania.

             Zacznę od opisu fabuły: krótki żywot Czerwonego Barona (ginie w roku 1918 w wieku ledwie lat 26) to historia fascynująca. Do lotnictwa trafia zupełnym przypadkiem, gdyż nieco nudno mu było w kawalerii. Na zawsze pozostając jej wielkim entuzjastą, urządza sobie polowania w powietrzu – a przynajmniej chce – w tym właśnie momencie poznajemy go, gdy film się rozpoczyna. Nie jest jeszcze żadną gwiazdą, dopiero startuje. Odnosi pierwsze zwycięstwa. Głośno robi się o nim dopiero wtedy, gdy zabija angielskiego asa, Lanoe Hawkera, sam stając się asem. Wtedy też zaczynają się sypać medale, artykuły, pocztówki, legendy. Anglia, a właściwie Kanada, wystawia mu na przeciwnika kapitana Roy’a Browna. Myślę, że w zamyśle reżysera i jednocześnie scenarzysty, Nikolaia Müllerschöna, miało być to coś na kształt pojedynku gigantów, tyle że… Nie było. Niemniej jednak są polowania, porażki, ofensywy, śmierci, wypadki, rywalizacja między Manfredem a Lotharem… No i miłość, oczywiście. Chociaż ten wątek uważam za całkowicie zbędny. Film by się bez niego obronił, tym bardziej, że ta romansowa historia – mimo udziału osób w rzeczywistości istniejących – jest z palca wyssana.

             No, ale, film bez romansu….

            Cały ten wątek zaczyna się wtedy, gdy Manfred przypadkowo poznaje pielęgniarkę, Kate Otersdorf (w tej roli Lena Headey). Mimo dziwnych okoliczności przyrody – pomoc zestrzelonemu przez Barona Brownowi – Niemiec nie ma oporów przed adorowaniem urodziwej (co kto lubi, patrząc na zdjęcia prawdziwej Otersdorf…). Mniej więcej od tego samego momentu Manfred zaczyna tracić wszystko to, za co go kocham, czyli swoją manfredowatość. Niebezpiecznie zbliża się do poziomu ciepłej kluchy… I wtedy znów potwierdzenie znajduje stara prawda, że wszystko co dobre szybko się kończy – Manfred ginie, film się kończy. I to mnie właśnie w nim zawiodło: brakowało sceny ostatniej potyczki, ostatniej walki – chociażby próby przedstawienia, kto zabił Barona – zdania historyków są bowiem do dziś podzielone. Chociaż zestrzelenie Czerwonego Barona przypisuje się Brownowi właśnie, to analiza obrażeń raczej skłania mnie do przychylenia się do opinii, że to ktoś z ziemi zastrzelił lotnika.

             Myślę, że zamiarem Müllerschöna nie było ani postawienie pomnika, ani laurki, ani wybielenie postaci, ale mimo wszystko i tak to zrobił. Głównie robiąc różne charakterologiczne wygibasy z główną postacią. I Lotharem, ale o nim później.

             Po pierwsze: Baron znany mi, Baron przemawiający ze swojego pamiętnika i wspomnień współtowarzyszy, to człowiek towarzyski, uprzejmy, lubiący dobrą zabawę, z poczuciem humoru, nie stroniący od sarkazmu i ironii (także autoironii), ale jednocześnie butny, pewny siebie do granic przyzwoitości, lubiący być w centrum uwagi, kąśliwy i złośliwy wobec Francuzów (których nie lubił bardzo) i Anglików (których nie lubił tylko trochę mniej niż bardzo), patriota przekonany o sile Niemiec. Lotnictwo było dla niego kolejną formą zabawy, loty sportem, sposobem na zaistnienie na ustach wszystkich – lotnicy ginęli bowiem często, ale sławę zdobywali szybko – tytuł asa otrzymywało się po 4 zestrzeleniach (sam Baron miał ich 80). Potyczki powietrzne traktował jak polowanie – swoją ulubioną, wielkopańską rozrywkę – oto manfredowatość w czystej postaci.

             Na szczęście to wszystko w filmie się pojawia, ale właściwie tylko do momentu poznania Kate – ona pokazuje mu, że wojna to paskudna sprawa, a nie sport, a potem… Potem ten wątek zaczyna mu wszystko to, co czyni go tak wyjątkowym, zabierać. Najpierw latanie nagle przestaje być zabawą. Potem zanika poczucie humoru. A po nim pewność siebie, buta, zaczyna się nawet (o zgrozo!) powątpiewanie w Niemcy. Filmowy Manfred jest zmęczony sławą i czuje się oszukany wojną. Nikolai Müllerschön robi z niego gościa, dla którego latanie jest ekwiwalentem wolności,  przytulankę, niemal pacyfistę! Kolana mi miękły, jak słyszałam te bzdety o tym, że on walczyć w zasadzie nie chce, że państwo go wykorzystało, że zwycięstw w powietrzu nie ceni, bo bardziej ceni kobietę.

             Skupiając się na robieniu z Barona misia-pysia i romantyka, reżyser zapomina trochę o tym, że ma drugi plan. Po kolei giną takie perełki jak Bodenschatz, Voss, Brown wspominany tylko od czasu do czasu, Wolff (osobiście mój ulubiony członek Latającego Cyrku – jego talizman – szlafmyca – zawsze mnie rozczula), a na koniec sam młodszy brat Manfreda, Lothar.

             Jak już jesteśmy przy Lotharze – jemu też reżyser przy osobowości pomajstrował. W rzeczywistości Lothar – zafascynowany zwycięstwami brata – także zaczął latać. Latał świetnie, chociaż był bardziej zadaniowcem – potyczki to nie był dla niego sport. Lothar odniósł około 40 zwycięstw, przeżył wojnę, ale zginął w katastrofie lotniczej na początku lat 20.  W filmie ta agresywność i zadaniowość jest pokazana całkiem nieźle, tyle że dodano mu nieco za dużo zazdrości, niżby należało według historii. Ba, filmowy Lothar jest wręcz chorobliwie zazdrosny o sukcesy brata i wprost wyłazi ze skóry, by go pokonać. W rzeczywistości bracia aż tak ze sobą nie rywalizowali. Właściwie wcale.

             Prócz tych trzech, czterech elementów w filmie przeszkadza mi mina Leny Headey, która zawsze wygląda tak, jakby bolał ją ząb, ale może to moja osobista niechęć do tej aktorki.

        Film broni się niezłymi zdjęciami, ładnymi panoramami, kostiumami – wielkich wpadek nie zauważyłam, a to jest sukces, bo na umundurowanie i rekwizyty zawsze zwracam uwagę, a także muzyką, skomponowaną przez Reichardta i Hansena. Mam nawet swój ulubiony motyw – TEN.

         Gdybym miała oceniać film w skali od 1 do 10 dałabym mu mocne 7. Naprawdę jest to zadowalający kawałek kina. Może czasem nieco ckliwy, może w kilku miejscach przerysowany, ale postaci – zabawny Voss, megaloman Manfred, małomówny Wolff, maniak hazardu Bodenschatz, zazdrosny, niedowartościowany Lothar i wkurzający wszystkich wkoło grą na harmonijce Sternberg są warci tego, by ten film obejrzeć.

             A poza tym – tu uwaga głównie dla pań, panowie, zmykać na chwilę sprzed monitorów – dlaczego tabuny przystojnych facetów w swoich pięknych, latających maszynach, a do tego ubrani w najlepsze mundury wszystkich armii ever mieliby nie być warci tego, by rzucić na nich okiem?

             Och, byłabym zapomniała opowiedzieć wam kilka ciekawostek, których nie mogłam wcisnąć do tekstu:

             Ciekawostka pierwsza – Sternberg jest chyba jedyną w tym filmie postacią zmyśloną. Poprzez jej dodanie reżyser chciał oddać hołd wszystkim żydowskim żołnierzom walczącym za Niemcy w czasie I wojny.

             Ciekawostka druga  - Manfred i Lothar mieli także kuzyna, Wolframa, lotnika, który pojawia się na chwilę w filmie, ale nikt nie rozwija jego wątku. Wolfram przeżył I wojnę i walczył też w II, ale został wzięty przez Anglików do niewoli.

             Ciekawostka trzecia – dowódcą pułku, w którego skład wchodził Latający Cyrk, był Hermann Goering. Tak, ten Goering.

Co by tu jeszcze... Ach, tak. Film oglądałam sama kilka razy też w Internecie, więc na pewno jest do ściągnięcia, ale darmowe playery też go powinny mieć. Nie jestem pewna, czy mogę reklamować jakąkolwiek stronę, więc odszukanie filmu pozostawiam chętnym. 

Pozdrav,

PS. Strasznie nie lubię plakatu tego filmu, ale cóż zrobić...